Jesień 1944 roku to czas, kiedy na zachód od Wisły, na okupowanych jeszcze przez Niemców ziemiach polskich dochodziło do starć polskich i radzieckich partyzantów z okupantem. Jednym z takich bojów była bitwa pod miejscowością Gruszka, znajdującej się na terenie gminy Radoszyce, powiat konecki, woj. świętokrzyskie. Miała ona miejsce w dniach 29-30 września 1944 roku. Stoczyli ją partyzanci polscy i radzieccy z Niemcami i ich pomagierami (Kałmukami i własowcami). Były to następujące jednostki partyzanckie: 1 Brygada Armii Ludowej im. Ziemi Kieleckiej mjr. Henryka Połowniaka ps. „Zygmunt”, 2 Brygada AL Świt kpt. Tadeusza Maja ps. „Łokietek”, 11 Brygada AL st. lejtn. Stiepana Riaszczenki, 1 kompania 10 Brygady AL Zwycięstwo st. lejtn. Nikołaja Dońcowa, oddział im. Bartosza Głowackiego dowodzony przez Tadeusza Grochala ps. „Tadek Biały” i około 60 osobowy oddział partyzantki radzieckiej kpt. Aleksandra Filuka. W sumie siły partyzanckie liczyły ok. 1500 ludzi. Dowódcą całości sił partyzanckich był mjr Połowniak. Rankiem 29 września 1944 roku zgrupowanie partyzanckie zostało otoczone przez 5 tysięcy żołnierzy i żandarmów niemieckich. Niemców wspierali wspomniani Kamucy i własowcy. Prze-prowadzony przez nieprzyjaciela koncentryczny atak doprowadził do zajęcia Gruszki w godzinach popołudniowych i rozcięcia obrony oddziałów Armii Ludowej na dwa izolowane ośrodki. Przypuścili tez jeszcze kilkakrotnie szturm na oddziały partyzanckie, ale nie zdołali rozczłonkować szyków obronnych partyzantów i zniszczyć zgrupowania. W nocy z 29 na 30 września partyzanci, w zwartych oddziałach, zdołali wyrwać się z okrążenia i skierowali się na wschód do lasów koneckich i suchedniowskich.
W bitwie pod Gruszką zginęło ponad 200 Niemców oraz zniszczeniu uległo kilka czołgów i samochodów pancernych oraz 1 samochód osobowy. Poległo 50 partyzantów i 70 zostało rannych. O bitwie przypominał pomnik stojący na skraju lasu (przy zachodnim krańcu wsi Gać) oraz muzeum walk partyzanckich w Jóźwikowie. Na monumencie znajdował się napis: „CZEŚĆ I CHWAŁA ŻOŁNIERZOM ARMII LUDOWEJ I PARTYZANTOM RADZIECKIM KTÓRZY W TEJ OKOLICY W DNIACH 29–30 IX 1944 STOCZYLI ZWYCIĘSKĄ BITWĘ Z HITLEROWSKIM NAJEŹDŹCĄ”. Pomnik ten został w ramach tzw. dekomunizacji usunięty przez władze pisowskie. W dniu 30 września 2019 roku, na miejscu monumentu, postawiono brzozowy krzyż jako formę uczczenia wszystkich bez wyjątku bohaterów partyzanckich.
Co roku odbywały się przy pomniku (od 2019 roku odbywają się przy krzyżu) uroczystości upamiętniające męstwo i poświęcenie partyzantów. W roku bieżącym, obchody 78 rocznicy rozpoczęła msza święta w Kościele Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Jóźwikowie. Potem przy surowym białym krzyżu w lesie nieopodal miejscowości Gruszka i Jóźwików, zaroiło się od gości. Przyjechała bardzo liczna grupa motocyklistów zrzeszonych w koneckich i kieleckich klubach, poczty sztandarowe, delegacje i mieszkańcy. Po hymnie i powitaniach, Jacek Skórski – Sekretarz Rady Wojewódzkiej Nowej Lewicy w Kielcach, odczytał 2 listy: od Wicemarszałka Sejmu RP Włodzimierza Czarzastego – patrona honorowego wydarzenia oraz od Andrzeja Szejny – posła na Sejm RP. Następnie wygłosili przemówienia: płk Marek Jedynak – Wiceprezes Zarządu Głównego ZWiRWP, Henryk Milcarz – Wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego. W czasie uroczystości wręczono Złote Krzyże Zasługi Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego, a poszczególne delegacje złożyły kwiaty i znicze pod pamiątkowym krzyżem w lesie pod Gruszką.
Uroczystość została uświetniona przez Annę Wieleńską, która swoim śpiewem i grą na skrzypcach wprowadziła słuchaczy w zadumę o tamtych wydarzeniach z okresu II wojny światowej. Całością imprezy kierował Szymon Płusa – kpt. ZWiR.
Należy wspomnieć, że organizatorem uroczystości byli działacze Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego z mjr. ZWiR Grzegorzem Wąsikiem – prezesem Zarządu Powiatowego ZWiRWP w Końskiem, natomiast Wojciech Czarzasty objął patronat honorowy nad całością uroczystości.
Tekst: ppłk ZWiR Krzysztof Robak
prezes ZG ZWiRWP
Zdjęcia ze stron internetowych