Dzień 3 maja każdego roku jest dniem świątecznym, w którym w całym kraju uroczyście się obchodzi kolejne rocznice uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Była to pierwsza w Polsce i w Europie (a druga – po konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki – na świecie) konstytucja z prawdziwego zdarzenia. Akt, który reformował przestarzały ustrój państwa polsko-litewskiego (Rzeczypospolitej szlacheckiej), ponieważ wprowadzał trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, ograniczał immunitety prawne oraz przywileje szlachty zagrodowej (tak zwanej gołoty), potwierdzał przywileje mieszczańskie nadane w akcie prawnym z 18 kwietnia 1791 roku (prawo o miastach), znosił takie „narzędzia władzy szlacheckiej” jak liberum veto, konfederacje, sejm skonfederowany oraz ograniczała prawa sejmików ziemskich, zniósł wolną elekcję (władza królewska miała być dziedziczna i związana z dynastią saską Wettinów, wprowadził stałą 100 – tysięczna armię, ustanowił podatki w wysokości 10% dla szlachty i 20% dla duchowieństwa (gołota szlachecka, mieszczanie i chłopi byli zwolnieni z płacenia podatku). Aby Konstytucja była zawsze aktualna, co 25 lat miał się zbierać Sejm Konstytucyjny, który miałby prawo zmienić zapisy w konstytucji. Konstytucja 3 Maja przetrwała zaledwie czternaście miesięcy. Została obalona w wyniku wojny rosyjsko – polskiej w 1792 roku (jeden z jej epizodów – bitwa pod Dubienką – rozegrał się w dniu 18 lipca 1792 roku na terytorium historycznej Ziemi Chełmskiej. Stoczyli ją żołnierze polscy dowodzeni przez Tadeusza Kościuszkę) sprowokowanej przez polskich zdrajców spod znaku konfederacji targowickiej, którzy prosili ówczesną carycę rosyjską Katarzynę II o interwencję w Polsce. W okresie rozbiorów święto Konstytucji 3 Maja było zakazane. Wznowiono je po odzyskaniu przez Polaków w 1918 roku niepodległości. W okresie okupacji niemieckiej (1939-1945) było ponownie świętem zakazanym. W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej obchodzono je, w połączeniu ze świętem Maryi – Królowej Polski, jedynie w Kościele Rzymsko-Katolickim. Do obchodów trzeciomajowych powrócono dopiero w 1981 roku, a od 1989 roku dzień 3 maja jest znowu oficjalnym świętem państwowym.
W bieżącym roku przypadła 227 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Dlatego też w Chelmie, jak co roku, tradycyjnie obchody rozpoczęła Msza Święta w intencji Ojczyzny, odprawiona w Bazylice p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny na Górce. Po nabożeństwie złożono kwiaty pod pomnikiem ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego – Prymasa Polski oraz pod Krzyżem Niepodległości znajdującym się na Wysokiej Górce. Główne uroczystości odbyły się na placu dr. Edwarda Łuczkowskiego. Po odegraniu na trąbce hejnału Chełma i wciągnięciu na maszt (przy dźwiękach Mazurka Dąbrowskiego – polskiego hymnu narodowego) biało-czerwonej flagi państwowej, okolicznościowe przemówienie wygłosiła Agata Fisz – prezydent Miasta Chełma. W swoim wystąpieniu skupiła się na znaczeniu Konstytucji 3 Maja nie tylko dla jej twórców a także dla nas potomnych. Podkreśliła, ze pamięć wydarzeń sprzed 227 lat zawsze tkwiła w sercach wszystkich Polaków, którym droga jest pomyślność Ojczyzny i Narodu Polskiego.
Po odczytaniu przez oficera Garnizonu Chełm Apelu Pamięci i trzykrotnej salwie honorowej delegacje kombatanckie i żołnierskie (wśród nich połączona delegacja Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego oraz Związku Żołnierzy Wojska Polskiego), instytucji i zakładów chełmskich, parlamentarzystów i radnych miejskich i wojewódzkich oraz młodzieży szkolnej złożyły przy Pomniku Poległych za Ojczyznę wieńce oraz wiązanki kwiatów. Całość oficjalnych uroczystości zakończyła defilada żołnierzy Garnizonu Chełm oraz pocztów sztandarowych (wśród nich poczet sztandarowy Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego ZWiR WP ). W części artystycznej obchodów wystąpił Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Chełmskiej, Zespół Okrąglak, a także Szwadron Rekonstrukcyjny Oddziału Kawalerii II Rzeczypospolitej Chełmskiego Stowarzyszenia Miłośników Koni i Kawalerii Polskiej. Edukacja. Historia. Kultura w Janowie koło Chełma.
st. sierż. /s/ dr Paweł Kiernikowski
Wspólna delegacja ZWiR WP oraz ZŻ WP
Maszeruje poczet sztandarowy LOW ZWiR WP
Pomnik Poległych za Ojczyznę na placu dr. Edwarda Łuczkowskiego w Chełmie