16 stycznia 1945 roku to pamiętna data wyzwolenia Radomia okupacji hitlerowskiej. Jak każdego roku członkowie związków żołnierskich i kombatantów czują się w obowiązku uczcić tę rocznicę i oddać hołd poległym żołnierzom A. Cz. W walkach o wyzwolenie Radomia.
Organizatorem tej uroczystości był płk nawig. W st. spocz. mag inż. Władysław Dobrzański Wiceprezes Zarządu Głównego Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego.
W uroczystości brali udział członkowie Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego, Związek
Inwalidów Wojennych RP, Związek Kombatantów i Osób Represjonowanych RP, Stowarzyszenie Seniorów Lotnictwa Polskiego RP, Związek Żołnierzy WP i zaproszeni przedstawiciele Ambasady Federacji Rosyjskiej w Polsce na czele z Radca-Minister Ambasady Federacji Rosyjskiej Andrej Ordach i dwóch zastępców Attaché Wojskowego.
Delegacje w/w związków wraz z pocztami sztandarowymi zebrali się przed Kościołem Garnizonowym na Placu Konstytucji 3 Maja w Radomiu.
Uczestników biorących udział w uroczystości powitał organizator płk Władysław Dobrzański i podkreślił z przykrością i ubolewaniem, że obecne władze m. Radomia, społeczeństwo i młodzież tak niechętnie uczestniczą w wydarzeniach związanych z wyzwoleniem ich miasta Radomia przez A. Czerwoną. Następnie poprosił ks. z Kościoła Garnizonowego płk w st. spocz. ks. Stanisława Drąga o modlitwę w intencji 75 rocznicy wyzwolenia Radomia i poległych żołnierzy A. Czerwonej.
Po odprawieniu modlitwy głos zabrał prezes Zarządu Oddziału Związku Inwalidów Wojennych RP. w Radomiu płk w st. spocz. Jan Kloczkowski, który odczytał Uchwałę Zarządu Głównego w Warszawie o uhonorowaniu kol. Starszego Chorążego Sztabowego Henryka Deluge Krzyżem 100 lat Związku Inwalidów Wojennych RP. Po czym dokonał Dekoracji odznaczonego Krzyżem w asyście kol. Kpr. Karola Króla.
Kolejno zabrali głos kol. Zbigniew Gołąbek Wiceprezes ZK i OR mocno podkreślił wyzwolenie Radomia.
Przed zakończeniem uroczystości wyzwolenia Radomia delegacja Ambasady Rosyjskiej złożyła wieniec na Grobie Nieznanego Żołnierza przed kościołem Garnizonowym, jak również indywidualni uczestnicy związków służb mundurowych Radomia złożyli wiązanki kwiatów i zapalili znicze. Po zakończeniu tych czynności organizator poprosił delegacje o przejazd na cmentarz prawosławny przy ul. Warszawskiej własnymi samochodami na drugą część uroczystości.
Przybyłych pod cmentarz prawosławny proboszcz tutejszej parafii ks. Paweł Sidoruk wprowadził poczty sztandarowe i delegacje pod pomnik żołnierzy radzieckich, polskich i wspólnie z ks. Kościoła Garnizonowego płk w st. spocz. Stanisławem Drągiem odprawili modlitwę w intencji poległych żołnierzy Armii Czerwonej w walkach o wyzwolenie Radomia.
Głos zabrał płk nawig. w st. spocz. mag inż. Władysław Dobrzański i powiedział: Znajdujemy się na cmentarzu prawosławnym, gdzie spoczywają polegli żołnierze Rosji, Ukrainy, Białorusi i innych narodów dawnego ZSRR. Radom stanowił ważny punkt oporu hitlerowskiego, który od wielu miesięcy był przygotowywany do zatrzymania natarcia wojsk radzieckich. Wykorzystując ludność Radomia i okolicznych mieszkańców wykonano szereg umocnień w postaci rowów, okopów, zaminowano mosty i wiadukty oraz ważniejsze obiekty (zakłady) przemysłowe na terenie miasta Radomia. Teren miasta Radomia i teren przyległy był obsadzony przez znaczne siły Wermachtu i policji, natomiast drogi dojazdowe wzmocniono (obsadzono) środkami przeciw pancernymi. Radom leżał na szlaku operacyjnym 1 Frontu Białoruskiego którego dowódcą był marszałek ZSRR G. Żukow. Rozkaz zdobycia miasta Radomia otrzymały: 25 i 21 Frontu Białoruskiego którego dowódcą był marszałek ZSRRG. Żukow. Rozkaz zdobycia miasta Radomia otrzymały: 25 i 61 Korpus 69 Armii oraz 11 Korpus Pancerny Armii Czerwonej. Natarcie rozpoczęło się z przyczółka Magnuszewskiego i Puławskiego. Bitwa o Radom rozpoczęła się dnia 15.01.1945r. o godzinie 16,00. O północy 15 na 16.01.1945r walki weszły w decydującą fazę. Mimo zaciętych walk nad ranem opór wroga został złamany, a nieliczne punkty oporu zlikwidowano i dano możliwość ewakuacji ucieczki drogą w kierunku Skarżyska.
16.01.1945r. o godzinie 9.00 miasto Radom zostało wyzwolone. W walkach o Radom poległo około 2 tysięcy żołnierzy Armii Czerwonej pochowanych w zbiorowych mogiłach na radomskiej ziemi z dala od swoich rodzin i bliskich. Wyzwolenie Radomia położyło kres ulicznym łapanką, rozstrzeliwaniom i wywózką do Niemieckich Obozów Koncentracyjnych głównie narodowości żydowskiej.
Kolejnym mówcą był Radca-Minister Ambasady Federacji Rosyjskiej w Polsce Andriej Ordach Wskazał iż dzisiejszy świat jest poróżniony, a politycy dążą do pisania nowej historii dot. przebiegu II wojny światowej. Oczekujmy aby fakty historyczne nie zostały zakłamane , pominięte i mieć swoje miejsce w historii. Związek Radziecki podczas II wojny światowej poniósł największe ofiary.
Następnie zabrał głos Zbigniew Gołąbek wiceprezes ZK i OR. Podziękował przedstawicielom Ambasady Federacji Rosyjskiej za przybycie na uroczystości 75 rocznicy wyzwolenia Radomia. Zapewniając że pamięć o żołnierzach Armii Czerwonej, którzy w walkach o wyzwolenie Polski polegli jest i będzie pamiętna bo ich śmierć jest w naszych sercach.
Delegacja Federacji Rosyjskiej na czele Radca-Minister Andrej Ordach z delegacją złożyli wieniec jak i polskie delegacje naszych uczestników uroczystości złożyli wieńce i wiązanki kwiatów pod pomnikiem poległych żołnierzy ZSRR wyzwolicieli miasta Radom którzy oddali własne życie i spoczywają w zbiorowych mogiłach na cmentarzu Prawosławnym w Radomiu.
Na zakończenie uroczystości ponownie zabrał głos organizator płk nawig. W st. spocz. mgr inż.. Władysław Dobrzański, który powiedział że: „Dziś oddajemy hołd poległym Żołnierzom Armii Czerwonej którzy oddali swoje życie w walkach o nasze wyzwolenie z kajdanów i jarzma hitlerowskiego”.
Niech ten dzień będzie lekcją historii dla naszego młodego pokolenia i służy w pracy wychowawczej zaszczepieniu patriotyzmu na tradycjach naszego narodu i oręża WP i jego walkach toczonych od 100-lecia o naszą wolność i niepodległość. Uroczystość zakończono zapaleniem zniczy pod pomnikiem i na mogiłach pochowanych żołnierzy Armii Czerwonej.
OPRACOWAŁ: Płk Jan Kloczkowski, Jerzy Kalbarczyk
ZATWIERDZIŁ PREZES WOM Płk nawig w st. spocz. mgr inż. Władysław Dobrzański
Radom dnia 18.01.2020r