1 sierpnia b. r. minęła 78 rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego – wielkiego zrywu mieszkańców stolicy, którzy chcieli wyzwolić swoje miasto i siebie spod jarzma okupacji niemieckiej. Główną siłą militarna insurekcji była Armia Krajowa, ale obok niej udział w powstaniu wzięli członkowie wielu organizacji podziemnych, w tym także należący do Armii Ludowej –ugrupowania lewicy polskiej. Chociaż decyzja o wybuchu Powstania Warszawskiego była samodzielną inicjatywą AK, to warszawska organizacja AL, licząca ok. 2000 tys. żołnierzy, wzięła udział w Powstaniu Warszawskim i zachowując swą odrębność organizacyjną, taktycznie podporządkowała się dowództwu AK. Najsłynniejszą jednostką AL., biorąca udział w Powstaniu Warszawskim był 4 Batalion AL. im. Czwartaków dowodzony przez por. (od września 1944 r./kpt.) Lecha Kobylińskiego ps. „Konrad” (późniejszego współtwórcę polskiego okrętownictwa). Z początkiem walk bojowcy AK i AL odnosili się do siebie nieufnie, jednakże wspólna walka z okupantem zmieniła relacje pomiędzy żołnierzami obu formacji. Walczyli nieustępliwie i wzajemnie wspierali się w walce. Członkowie AL walczyli na Woli, na Starym Mieście, na Żoliborzu oraz w Śródmieściu. Ponieśli duże straty wynoszące jedną czwartą całości swoich sił (ok. 500 żołnierzy), w tym cały warszawski Sztab AL (w dniu 26 sierpnia 1944 r. pod gruzami kamienicy Łyszkiewicza, przy ul. Freta 16 na Starym Mieście zginęli: mjr Bolesław „Ryszard” Kowalski – dowódca okręgu Warszawa – Miasto AL oraz mjr Stanisław Nowicki, kpt. Stanisław Kurland, kpt. Edward Lanota i por. Anastazy Matywiecki – członkowie Sztabu). Jak napisał historyk Ryszard Nazarkiewicz „Tak ogromnej straty (…) nie poniosła żadna inna formacja powstańcza”. Męstwo i bohaterstwo członków AL zostało docenione przez władze powstańcze. Wielu zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych, a trzech z nich (por. Edwin Rozłubirski, Stanisław Księżkiewicz i Jan Szebulski) otrzymało z rąk gen. Tadeusza Komorowskiego ps. „Bór” – Komendanta Głównego AK Krzyże Srebrne Orderu Virtuti Militari. Oceniając całość można jednoznacznie, wbrew zdaniu niektórych prawicowych historyków, stwierdzić, że Armia Ludowa, choć nie została zaangażowana w tak dużym stopniu, jak siły Armii Krajowej, odegrała w Powstaniu Warszawskim dość znaczącą rolę, oczywiście na miarę ówczesnych swoich możliwości.
Doceniając ten fakt, w dniu 26 sierpnia 2022 roku, w Warszawie, przy ul. Freta 16, miała miejsce uroczystość, zorganizowana przez Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, ściśle łącząca się z innymi miejskimi obchodami 78 rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. W obchodach upamiętniających udział AL w Powstaniu Warszawskim oraz tragiczną śmierć warszawskiego Sztabu AL uczestniczyła delegacja Zarządu Głównego Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego w składzie ppłk ZWiR Krzysztof Robak – Prezes ZG, ppłk ZWiR Tadeusz Otulak – Szef Kancelarii ZG oraz płk Jerzy Kasica – Członek ZG z Oddziału Powiatowego ZWiRWP w Grójcu. Wspólnie z innymi delegacjami złożyła wiązankę kwiatow przy tablicy ku czci członków Sztabu warszawskiej organizacji AL., którzy zginęli w tragicznym dniu 26 sierpnia 1944 roku pod gruzami tejże kamienicy.
Ppłk ZWiR Krzysztof Robak
Prezes ZG ZWiRWP
