W Chełmie uczcili pamięć pomordowanych

10.03.2016
W dniu 10 marca b. r. w Chełmie na tzw. Targowicy odbyła się wzniosła uroczystość uczczenia pamięci mieszkańców Ziemi Chełmskiej – żołnierzy Armii Krajowej rozstrzelanych przez Niemców pod koniec okupacji. Egzekucja miała miejsce w obstawie kordonu policyjnego, w dniu 10 marca 1944 roku około godziny 1000 rano, w tradycyjny targowy piątek, kiedy można było spędzić na plac większą ilość ludzi z rynku i miasta. Skazańcami było 36 żołnierzy oddziału dyspozycyjnego Kierownictwa Dywersji Inspektoratu Rejonowego „Chełm” AK aresztowanych wcześniej wskutek dekonspiracji. Przeddzień przetransportowano ich z więzienia na Zamku Lubelskim do Chełma. 10 marca przywieziono skazanych z chełmskiego więzienia na miejsce kaźni ciężarówkami. Tu podzielono ich na 4 grupy (2×10 i 2×8 osób) i kolejno stawiano pod murem cmentarza parafialnego. Po oddaniu salw przez niemiecki pluton egzekucyjny, jego dowódca w stopniu oficerskim dobijał jeszcze leżących strzałem z pistoletu w głowę. Po zakończeniu egzekucji ciała pomordowanych zostały przewiezione dwoma furmankami na wspomniany cmentarz parafialny przy ul. Lwowskiej, gdzie pochowano je warstwowo w zbiorowej mogile (w południowo-wschodnim narożu nekropolii, koło kaplicy grobowej zasłużonej chełmskiej Zajdlerów). Mogiłę tę w latach sześćdziesiątych XX wieku przykryto betonową płytą. Egzekucja ta nie była ani pierwszą ani ostatnią egzekucją na terenie targowiska miejskiego, ale pokazową i największą spośród wszystkich egzekucji przeprowadzonych przez zbrodniarzy niemieckich w Chełmie. Stanowiła niemiecki odwet za zabicie wysokiej rangi oficera SS i jego adiutanta (również oficera) oraz ciężkie zranienie kierowcy niemieckiego samochodu w zasadzce zorganizowanej 7 marca 1944 roku w Maryninie
koło Siedliszcza, pow. Chełm przez żołnierzy placówki Pawłów Rejonu V (Pawłów –Rejowiec) Obwodu Chełm AK. Po zakończeniu II wojny światowej teren kaźni uporządkowano i obsadzono zielenią, a na murze zamieszczono pamiątkową tablicę z inskrypcją: „Miejsce /oświęcone/ krwią Polaków /poległych/ za wolność/ Ojczyzny/ Tu dn. 10 III 1944 r./ hitlerowcy rozstrzelali/ 40 Polaków”. Pod spodem usypano symboliczną mogiłę i doprowadzono do niej żwirowaną ścieżkę, całość zaś otoczono metalowym ogrodzeniem z furtką, przed którą (obecnie, na wysokich dość słupkach, po lewej stronie obiektu) umieszczono tablicę informacyjną z napisem: „TARGOWICA/ Miejsce publicznej egzekucji dokonanej przez/
zbrodniarzy hitlerowskich na członkach ruchu oporu”. 29 września 1998 roku odbyła się uroczystość odsłonięcia nowej tablicy (wykonanej przez chełmskiego artystę – rzeźbiarza Jerzego Kierskiego) z poprawioną liczbą rozstrzelanych oraz ich nazwiskami (czego nie było na poprzedniej tablicy).
W uroczystości obchodów 72. rocznicy mordu ludności Ziemi Chełmskiej na Targowicy w Chełmie, zorganizowanej, pod patronatem Agaty Fisz – Prezydenta Miasta Chełma, przez chełmskie związki kombatanckie, mimo deszczowej pogody, wzięły udział poczty sztandarowe i delegacje chełmskich instytucji państwowych, związków kombatanckich (w tym wspólna delegacja Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego i bratniego Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w składzie: st. sierż. Marian Lipczuk – Sekretarz Generalny ZG ZWiR WP, ppłk Józef Piłat – członek Prezydium ZW ZWiRWP w Lublinie z siedzibą w Chełmie i ppłk Jan Jakimiuk – członek ZR ZŻ WP w Chełmie) młodzież szkolna i nauczyciele oraz mieszkańcy miasta. Uczestnicy uczcili minutą ciszy wszystkich pomordowanych oraz złożyli kwiaty pod tablicą upamiętniającą te tragiczne wydarzenia z 10 marca 1944 roku. Należy dodać, że była to uroczystość łącząca wszystkich jej uczestników niezależnie od wyznawanych przez nich poglądów politycznych oraz
światopoglądu religijnego i filozofii życia.
st. sierż. dr Paweł Kiernikowski