10 marca 2023 roku minęła 79 rocznica publicznej egzekucji 36 mieszkańców Chełma i okolic – członków Ruchu Oporu. Egzekucja ta była jedną z wielu, jakie Niemcy przeprowadzili na terenie Chełma w okresie październik 1939 r. – lipiec 1944 r. Była to największa i pokazowa zbrodnicza akcja niemiecka, bowiem brutalny mord został dokonany 10 marca 1944 roku, w biały dzień, w pobliżu targowiska w Chełmie, na oczach setek mieszkańców miasta i okolicznych wiosek. Była ona niemieckim odwetem za akcję żołnierzy polskich organizacji podziemnych, konkretnie członków placówki Pawłów Rejonu V Obwodu Chełm Armii Krajowej, którzy w dniu 7 marca 1944 roku w rejonie wsi Marysin zlikwidowali dwóch oficerów niemieckiego SS – zbrodniczej organizacji hitlerowskiej.
Skazani, podzieleni na mniejsze grupy (2 grupy po 10 osób i 2 grupy po 8 osób) kolejno byli rozstrzeliwani przez niemiecki pluton egzekucyjny, którym dowodził SS-Oberscharfuhrer Hugo Raschendorfer (niemiecki morderca, który w chełmskiej historii zapisał się krwawymi zgłoskami). Po wykonaniu wyroku przez pluton egzekucyjny SS, chodził on między leżącymi ofiarami egzekucji i strzałami z rewolweru dobijał dających znaki życia. Rozstrzelanych pogrzebano w zbiorowej mogile na cmentarzu parafialnym przy ul. Lwowskiej.
Co roku w dniu 10 marca, w kolejną rocznicę egzekucji, na Targowicy (bo tak nazywa się to miejsce w Chełmie) – chełmskim Miejscem Pamięci Narodowej odbywa się uroczystość uczczenia pamięci ofiar niemieckiego terroru z lat II wojny światowej i okupacji. Tak jak w latach poprzednich w dniu 10 marca b. r., po Mszy Św. w kościele parafialnym p.w. Rozesłania Świętych Apostołów, poczty sztandarowe i delegacje chełmskich instytucji państwowych i samorządowych, związków kombatanckich (w tym wspólna delegacja Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego i Chełmskiego Oddziału Rejonowego Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w składzie: ppłk ZWiR mgr Jan Borowik – Prezes LOW ZWiRWP, ppłk SG Jan Grzech – Prezes ChOR ZŻWP, mjr ZWiR dr Paweł Kiernikowski – sekretarz ZW ZWiRWP i ppłk inż. Józef Piłat – sekretarz ZR ZŻWP w Chełmie), grupa młodzieży szkolnej ze swymi nauczycielami oraz liczna grupa mieszkańców miasta udały się na miejsce egzekucji. Tu uczestnicy wysłuchali krótkiego rysu historycznego wydarzeń sprzed 79 lat wygłoszonego przez mgra Zbigniewa Lubaszewskiego – nauczyciela jednej ze szkół chełmskich, a następnie poszczególne delegacje złożyły kwiaty pod tablicą upamiętniającą ten tragiczny epizod z historii Chełma z 10 marca 1944 roku.
Obwieszczenie niemieckie informujące o wydarzeniach z 7 i 10 marca 1944 r.
10 marca 2023 r. Honorowa Warta i znicz na Targowicy
Tablica z nazwiskami 36 Polaków rozstrzelanych na Targowicy w dniu 10 marca 1944 r.
10 marca 2023 r. Poczty sztandarowe na Targowicy
10 marca 2023 r. Wspólna delegacja ZWiRWP i ZŻWP
10 marca 2023 r. Poczet Sztandarowy LOW ZWiRWP składa hołd pomordowanym
Tekst: mjr ZWiR dr Paweł Kiernikowski
Zdjęcia: Andrzej Owczarek, Jan Borowik oraz ze stron internetowych